Kurtlar Vadisi, 15 Ocak 2003'te Show TV'de "Bu bir mafya dizisidir." sloganıyla başlayan ve çok ilgi gören bir televizyon dizisidir. Dizi, 4 sezon olmak üzere 29 Aralık 2005 tarihine kadar sürmüştür ve toplam 97 bölümden oluşmaktadır. Ali Candan, aslında Kurtlar Konseyi Baronunun oğludur ve bebekken istihbaratçı Aslan Akbey tarafından kaçırılmıştır. Asıl adı Efe Yakup Karahanlı olan Ali Candan, Aslan Bey'in faaliyetleriyle çocuk yuvasına yerleştirilmiş ve buradan da yine Aslan Bey'in seçtiği Candan ailesinin yanına evlatlık olarak verilmiştir. Aslan Akbey'in amacı, özel olarak yetiştirdiği Ali Candan'ın Türk mafyasının arasına sızmasını sağlayarak, örgütlerin dış bağlantılarının tepesindeki insanlara ulaşmak ve bu sistemi çökertmektir. Ali Candan, "Kurtlar Vadisi Operasyonu" nedeniyle görev yaptığı Kosova'dan Türkiye'ye dönmüş; tüm sevdiklerinden, hatta sevgilisi Elif'ten bile vazgeçmek zorunda kalarak, estetik ameliyatla yeni bir yüz, yeni bir kimlik kazanmıştır. Ali Candan'ın yeni adı Polat Alemdar'dır. Polat Alemdar, Duran Şatıroğlu'nun yeğeni olarak mafyanın içine sızar, Zamanla Süleyman Çakır'la tanışarak mafya içinde hızla yükselir, Süleyman Çakır'ın ölümüyle Abdülhey, Memati ve Güllü Erhan'dan oluşan ekibini kurar, hedefi Baronluğa kadar ulaşır ve örgüt sistemini çökertir.
Oyuncu Kadrosu
Necati Şaşmaz (Polat Alemdar)
Özgü Namal (Elif Eylül)
Oktay Kaynarca (Süleyman Çakır)
Selçuk Yöntem (Aslan Akbey)
Gürkan Uygun (Memati Baş)
Begüm Kütük (Safiye Karahanlı)
İpek Tenolcay (Nesrin Çakır)
Seray Sever (Derya Çakır)
Müge Ulusoy (Meral Yılmaz/Asiye Yılmaz)
Osman Wöber (Tuncay Kantarcı)
Nihat Nikerel (Seyfo)
Kenan Çoban (Abdülhey Çoban)
Erhan Ufak (Güllü Erhan)
Raci Şaşmaz (Ali Candan)
Zafer Ergin (Mehmet Karahanlı)
Baykal Saran (Hüsrev Ağa)
İstemi Betil (Laz Ziya)
Atilla Olgaç (Kılıç)
Tarık Ünlüoğlu (Testere Necmi)
Haldun Boysan (Tombalacı Mehmet)
Adnan Biricik (Nizamettin Güvenç)
Nişan Şirinyan (Samuel Vanunu)
Sönmez Atasoy (Halil İbrahim Kapar)
Erdem Ergüney (Deli Hikmet)
Emin Olcay (Ömer Candan)
Serpil Tamur (Nazife Candan)
Güven Hokna (Nergis Karahanlı)
Hande Kazanova (Canan Çavan)
Altan Akışık (Doğu Eşrefoğlu)
Kerem Fırtına (Eren Eylül)
Hayat Olcay (Ayşe Eylül)
Ali İpin (Kirve)
Ulgar Manzakoğlu (İbrahim Ahıskalı)
Zekai Müftüoğlu (Akrep Bekir)
Attila Şendil (Turgut Kuyucu)
Çelik Bilge (Sadri Canbazoğlu)
Tarık Şerbetçioğlu (Selim)
Tatsyana Tsvikeviç (Nina)
Orhan Edip Ertürk (Tilki Andrei)
İsmail İncekara (İplikçi Nedim)
Sefa Zengin (Erdal Kömürcü)
Yüksel Arıcı (Pala)
Cenk Ertan (Faruk)
Levent Güner (Bedir)
Abidin Yerebakan (Abidin Seferoğlu)
Devrim Parscan (Orhan Karadeniz)
Yaşar Karakulak (Yahya Reis)
Nedim Doğan (Şehmuz)
Erdinç Olgaçlı (Burhan Erdemir)
Nevzat Yakışırboy (Nevzat)
Fatih Kaçan (Pürmüz)
Sinan Albayrak (Sadık)
Erdoğan Poyraz (Erdoğan)
Cengiz Daner (Esat Yörük)
Kurtuluş Şakirağaoğlu (Duran Emmi)
Hidayet Erdinç (Şevko)
Tayfun Sav (Mito)
Muhammed Can Gören (Abuzer Kömürcü)
Turgay Tanülkü (Şahin Ağa)
Hakkı Ergök (Savcı)
Sinem Bayer (Esther Hirch)
Vildan Atasever (Nazlı Bekiroğlu)
Özcan Varaylı (Cerrahpaşalı Halit)
Latif Akgedik (Demir Görkemli)
Ali Yaylı (Faris Sarıyayla)
Engin Özsayın (Fethi Gümüş)
Güray Kip (Kürt Bedo)
Erdal Cindoruk (Üstün Kısa)
Mehmet Polat (Cerrahpaşalı Meto)
Sertan Karaağaç (Pusat Çakır)
Fatoş Ayaydın (Selvi Çakır)
Yasemin Öztürk (Sarah Vanunu)
Mehmet Emin Yanık (Alexander Ivanov)
Seval Gökçe (Sabahat)
Erdoğan Uslu (Savcı Mithat Kadıoğlu)
Cengiz Şahin (Ferman)
Server Mutlu (Kirkor Terzioğlu)
Engin Yüksel (Nakliyeci Sefer)
Rauf Denktaş (Rauf Denktaş)
Ve
Sharon Stone (Lisa)
Andy Garcia (Amon)
Yapım
Pana Film
Sinegraf
Yapımcılar
Osman Sınav
Raci Şaşmaz
Yönetmenler
Mustafa Şevki Doğan
Serdar Akar
Osman Sınav
Sosyolojik ve siyasi bir olgu olarak Kurtlar Vadisi
Dizi ve diziyi takip eden filmler sadece yoğun izlenme oranıyla değil, aynı zamanda şiddet kültürünü ve derin devleti meşrulaştıran içeriğiyle de gündeme geldi. Böylesi bir temanın bu kadar geniş bir izleyici kitlesine ulaşması, diziyi toplumsal bilimlerle uğraşanların farklı başlıklarla ele aldıkları sosyolojik bir olguya dönüştürdü. Dizi hakkında hukuki süreç başlatılmasından yana olan Yahya Berman'a[5] göre "Kurtlar Vadisi, faili meçhul cinayetlerin, işkencenin ve kölelik ilişkileri üzerinden yükselen erkek ergenliğinin popüler kültür kültü haline getirmesiyle aşırı bir örnektir"[6] Dizinin yasaklanması talebini yanlış bulan Murathan Mungan, bununla birlikte ""Kurtlar Vadisi" ekibinin, apaçık bir biçimde şoven milliyetçilik, ırkçılık yaptığını; hukuk dışılığı savunduğunu; her çeşit çeteleşmeyi, mafyalaşmayı özendirdiğini; benzerine Hitler Almanyası, Mussolini İtalyasında rastlanabilecek bir süreçle kimlik arayışındaki gençlere, şiddet yanlısı rol modelleri önerdiğini" düşündüğünü belirtir.[7]
Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi'nden Yrd. Doç. Dr. Sevilay Çelenk de dizinin yayınının durdurulmasıyla ilgili kararı şöyle değerlendiriyor:
"Yasa'nın Yayın İlkeleri başlığı altında 4. madde (v) bendinin ihlali olarak değerlendirebilecek bir durum söz konusudur bu dizide, hem de ilk bölümünden başlayarak, bunu da hatırlamakta yarar var ( 4. Madde v) (Değişik : 03/08/2002-4771/8) Yayınların şiddet kullanımını özendirici veya ırkçı nefret duygularını kışkırtıcı nitelikte olmaması.)... Irkçı nefret duygularını kışkırtan nitelikteki yayınları dünyanın hiçbir "demokratik" ülkesinde oturma odalarına sokamazsınız. Daha dizinin ilk bölümü yayınlanır yayınlanmaz, önyargı ile itiraz edildi deniyorsa, Kurtlar Vadisi'nin ilk versiyonundan miras bıraktığı sivil itirazı hatırlamak gerekir. O versiyonun finalinde, bir suç örgütünün eli kanlı üyeleri alkışlar arasında beraat ettirilmiş, kahraman ilan edilmişti. İzleyici burada böyle bir finalin gerçekleşmesinden -haklı olarak- gereğinden fazla kaygı duymuş olabilir. Çünkü "Terör" versiyonu daha hassas bir konudan giriş yaptı. Hem de toplumsal bir barışa çok ihtiyaç duyulan, bu yönde çabaların yoğunlaştığı bir dönemde yaptı bunu."[8]
Dizinin şiddet içeriği sayısal olarak gösterilebilir niteliktedir. Dizinin 55 bölümü üzerine yapılan bir araştırmaya göre "55 bölümdeki örtülü şiddetin görsel ve sözel kullanımında 296 bağırma, 145 küfür ve hakaret, 131 dolaylı küfür, 174 tehdit, 149 dolaylı tehdit, 161 baskı, 119 dolaylı baskı, 111 dışlama, 127 ilgisizlik, 124 aşağılama, 122 alay, 149 ima ve 113 yerme var. Açık şiddet yöntemlerinin dağılımı da şöyle: Silah kullanma 145, silah gösterme 226, çatışma 111, öldürme 411, yaralama 152, saldırı 137, dayak 147, tokat 155, kavga 175, işkence 110, tecavüz üç, taciz 191, bombalama üç, adam kaçırma dört. Milliyetçiliğin simgeleri de görsel ve sözel olarak kullanılıyor. 55 bölümde vatan kelimesi 128, millet 142, bayrak 240, kan 13, feda olmak, canını vermek, uğrunda ölmek 144, ülke 164, onur, gurur 123, asker, ordu 255, harita 313, din 299, onlar (dazlak, Yahudi, Amerikalı, Kürt vs.) 513, hilal 117 kez geçiyor.
Diziye ilişkin eleştiriler ve dizinin mesleki ahlak ilkeleriyle çeliştiğine dair iddialar bir kaç başlık altında toplanabilir
Derin devletin meşrulaştırılması ve yayılmacılık
Dizi senaristlerinden Bahadır Özdener'in Irak'ta Türk askerlerinin ABD birliklerince başlarına çuval geçirilerek gözaltına alınmalarından sonra yaptığı "Polat Alemdar iki sene sonra bunların intikamını alacak", "devlet adına çalışan illegal bir adam, olmayan bir adam olarak Irak'a gidecek"... açıklaması özellikle dizinin ve filmin derin devleti meşrulaştıran bir özelliğe sahip olduğu ve Polat Alemdar karakterinin Abdullah Çatlı ve benzeri isimlerden esinlenilerek oluşturulduğu iddialarını gündeme getirdi. Üstelik "Kurtlar Vadisi - Irak" filminin vizyona girmeden özel bir seansla başbakan Recep Tayyip Erdoğan'a izletilmesi de tekrar derin devlet sorusunu gündeme taşıdı
Bilgi Üniversitesi öğretim üyelerinden Murat Paker de dizinin derin devleti meşrulaştırıcı yanını vurgulayarak diziyi şöyle değerlendirir: "Kurtlar Vadisi, Susurluk'un bir beraat talebidir. Bu toplumda öteden beri yapılan pis işler var. Bu pis işler, devlet içindeki birilerinin yapılmasını gerekli gördüğü ama yasal çerçevede yapamadığı işler. Bunlar çoğunluk tarafından bilinmiyordu. Ama Susurluk'la, 'derin devlet' denildiğinde aklımıza ne geliyorsa açıkça ortaya çıktı. Toplum bunu gördü ve devlete ve yöneticilerine ilişkin kuşkuları arttı. Kendisini devletin asıl sahibi görenlerin saygınlığı azaldı. Ama toplum bir temizlik de yapamadı. Olay kapatıldı ve Kurtlar Vadisi sayesinde, toplumun bir kesiminde Susurluk beraat etti. Kurtlar Vadisi, gayet güzel bir ideolojik, psikolojik manipülasyonla katili kahramana çevirdi."
Kurtlar Vadisi-Irak filminin bir değerlendirilmesini yapan Ertuğrul Kürkçü, filmin "imparatorluk" özlemleriyle ilgisini dile getirerek filmin yayılmacı tezinin şöyle ifade edilebileceğini ileri sürmüştür "Cumhuriyet'in kuruluş prensipleri bölgesel ve küresel koşullar dolayısıyla artık aşınmıştır. Türkiye Misak-ı Milli sınırları içinde varlığını sürdüremez. Bu nedenle Türkiye bölgesel bir güç haline gelecek şekilde yayılmalı ve bölgesel üstünlük iddiasını sorgulayanlarla savaşmalıdır!"
Toplumsal silahlanmayı ve şiddeti özendirme
Diğer taraftan dizinin toplumun silahlanmasına aracı olduğu iddiasıyla ve silah üreten şirketlerin internet sitelerinde, dizide kullanılan silahların kendi silahları olmasını, reklam amacıyla kullanmaları nedeniyle dizi özellikle toplumsal silahlanmaya karşı olan kurumların tepkisine neden oldu. [14] Karadeniz Sahil Yolu'na karşı verdiği çevreci mücadeleyle bilinen avukat Cihan Eren'in öldürülmesinden sonra yakalanarak tutuklanan 25 yaşındaki Serhat Karadeniz'in "Kurtlar Vadisi dizisindeki Polat Alemdar'a özeniyordum. Ünlü birini vurmam lazımdı. Fındıklı'daki en ünlü kişi de Cihan Eren olduğu için onu vurdum" şeklindeki açıklaması, dizinin şiddeti özendirici özelliğini bir kez daha tartışma konusu yaptı. [15]
RTÜK'ün Şubat 2006'da düzenlediği "Televizyon ve Çocuk" başlıklı panelde konuşan Ferhunde Öktem dizide izleyicinin "iyi mafya" ile "kötü mafya" arasında tercihe zorlandığı ve başka bir alternatifin sunulmadığı ve bu tarz yolsuzluk, şiddet, öfke ve çaresizlik içeren filmlerin "çocukları ve gençleri ya umarsızlaştırdığını ya da şiddet yanlısı yaptığını" ileri sürerek dizinin gençlerin şiddete yönelmelerindeki payından bahsediyordu.[16]
Eylül 2005'te İzmir Barosu avukatlarından Noyan Özkan dizinin yayının durdurulması için RTÜK'e başvuruda bulundu. "Türkiye'de silah kullanımının giderek arttığını, şiddet ve kötü muamelenin yaygınlaştığını, özellikle çocukların ve işsiz gençlerin organize suç örgütlerince kullanıldığını" belirten Özkan, dizide "derin devlet", "mafya", "ölüm saçan tetikçiler", "cinayet talimatları ve uygulaması", "tehdit", "kara para yönetimi" gibi yaşamın gerçekleri, özendirici ve teşvik edici biçimde kamuya sunulduğunu ve bunun uluslararası sözleşmelere aykırı olduğunu ileri sürüyordu [17]
Şubat 2007'de Hrant Dink cinayetiyle ilgili ortak bir açıklama yapan altı ruh sağlığı derneği de, TV ve sinemalarda gösterilen, şiddet dozu yüksek film ve dizilerin en sadık izleyicileri arasında çocuk ve gençlerin geldiğini, Kurtlar Vadisi gibi dizilerin iletişim ve sorun çözme aracı olarak şiddeti yücelttiğini ve bu yaklaşımın toplumdaki şiddet dalgasını körükleyici olacağını dile getirdiler
Ayrımcılık ve erkek egemen kahramanlık mitini pekiştirme
Trabzon'da 2006 Şubat ayı başında Katolik rahip Andrea Santoro'nun öldürülmesiyle ilgili olarak popüler kültürün yarattığı kahramanlık mitlerine dikkat çeken sosyal psikolog Melek Göregenli, popüler kültürün, "genel olarak ezilmişlik, kendini gerçekleştirememe, yoksulluk halleriyle birleşince bireysel adaleti gerçekleştirme hakkını meşrulaştırır hale" geldiğini, "bu tür mitlerin içselleştirilmesi erkek egemen ideolojinin hakim olduğu bir coğrafyada militer varolma biçimi sürekli" pekiştirildiğini söyleyerek Kurtlar Vadisi dizisini kahramanlık mitleri yaratılmasına iyi bir örnek olarak değerlendiriyordu.[19]
Şeyhmus Diken de Kurtlar Vadisi - Irak filminde "kötü" karakterin Hıristiyanlığının, "iyi" karakterin de Müslümanlığının önplana çıktığını belirterek, rahip Santoro'nun öldürülmesiyle ilgili olarak "Trabzon'da 16 yaşında gencecik bir lise öğrencisi tarafından öldürüldüğü ifade edilen İtalyan Rahibin niye öldürüldüğünü; bu türden şiddet dozu yüksek milliyetçiliği ve radikal dinciliği damarlara şırınga eden dizi ve filmleri gördükten sonra" insanın daha çok anlam verebildiğini belirtiyordu
Mesleki ahlak
Senarist Gaye Boralıoğlu da dizinin "yasa dışı bir şekilde silahlanmış güya vatanı uğruna başkalarını öldüren insanların yanından" konuştuğunu vurgulayarak mesleki ahlak açısından öykünün kimden yana anlatıldığının önemli olduğunu belirtiyor ve diziyi eleştiriyordu
Serinin devamı Kurtlar Vadisi Pusu
Ana karakter Polat Alemdar'ın Kurtlar Vadisi Pusu'daki hedefi Türkiye'nin de üzerinde bulunduğu Avrasya coğrafyasına hakim olmak isteyen uluslararası güçlerin oluşturduğu ve dünyanın en zengin ailelerinin idaresindeki “Küresel Çete”dir.
Dizi, yardım sever ve dürüst bir işadamı olan Çağrı Toros'a yapılan bir suikastla başlar. Olayı bir terör örgütü üstlenmiş ve eylemin tetikçileri yakalanmış olsa da Polat Alemdar, suikastın arkasında açıklananlardan başka nedenler ve güçler olduğuna inanmaktadır. Polat, daha önce Türkiye'yi yıllardır etkileyen terörün üstüne gitmeye çalışmış ancak bir kısım güçler Polat Alemdar ve ekibini bu davadan alıkoymuşlardır. Çağrı Toros cinayeti ile Polat, artık terörün arkasındaki güçlerlerle, faili meçhullerin sebep ve sonuçlarıyla, yani çağın en önemli silahı olan “para”yla savaşacaktır. Adım adım delillere ulaşmaya çalışan Polat, Toros Ailesi’yle doğrudan temas kurmaya çalışır. Aynı zamanda bu yakınlaşma ailenin kızı Ahu Toros'la doğacak olan bir aşkın da habercisidir
Oyuncular
Polat Alemdar'ın Ekibi ve Yakınları
Necati Şaşmaz (Polat Alemdar)
Gürkan Uygun (Memati Baş)
Kenan Çoban (Abdülhey Çoban)
Osman Wöber (Tuncay Kantarcı)
Erdem Ergüney (Deli Hikmet)
Kerem Fırtına (Eren Eylül)
Sönmez Atasoy (Halo -Halil İbrahim Kapar)
Erhan Ufak (Güllü Erhan)
Emin Olcay (Ömer Candan)
Serpil Tamur (Nazife Candan)
Nevzat Yakışırboy (Nevzat)
Fatih Kaçan (Pürmüz Hasan)
Volkan Ünal (Hüseyin Coşar)
Tarkan Tüzmen (Alper)
Toros Ailesi Nefise Karatay (Ahu Toros)
Tamer Yiğit (Ali Selçuk Toros)
Sema Öztürk (Jülide Toros)
Levent Beceren (Erol Öznesim)
Edip Saner (Uygar Kazaskeroğlu)
Tataroğlu Ailesi Can Gürzap (Davut Tataroğlu)
Ragıp Savaş (Fuat Tamer Tataroğlu)
Sema Şimşek (İnci Yıldız)
Özgür Yüksel (Kemal Yıldız)
Zafer Algöz (Yalçın Yıldız)
Hüseyin Avni Danyal (Yalçın Bulut)
Hazarbeyoğlu Ailesi Bozkurt Kuruç (Ahmet Kudret Hazarbeyoğlu)
Neco (Mehmet Fikret Hazarbeyoğlu)
Hakan Pişkin (Bekir Hazarbeyoğlu)
Payidar Tüfekçioğlu (İbrahim Velid)
Karacadağ Ailesi Ali Ecder Akışık (Celal Karacadağ)
Atsız Karaduman (Cemal Karacadağ)
Emre Karayel (Zafer Sasonlu)
Volkan Özgömeç (Bedri Fincancı)
Kaçgar Ailesi Selçuk Özer (Turan Kaçgar)
Savaş Özdemir (Kabil Kaçgar)
Zeliha Çal (Asu Miray Sonkan)
Yılmaz Meydaneri (Hakkı Bafralı)
Diğer Osman Albayrak (Hakan Yörük)
Faruk Günuğur (İstihbarat Başkanı)
Mustafa Üstündağ (Muro)
Atilla Engin (Vural)
